زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

امّت (مفردات‌نهج‌البلاغه)






امّت یا امّه (به ضم الف و فتح میم) یکی از مفردات نهج البلاغه، به معنای گروه و جماعت متشکل می‌باشد که در بیان حضرت علی (علیه‌السلام) در نامه‌اش به مالک اشتر، معرفی لشکر ابلیس و در خطابش به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پس از دفن حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها)، این کلمه، مورد استفاده قرار گرفته است.


۱ - مفهوم‌شناسی



امّت یا امّه (به ضم الف و فتح میم) به معنای گروه و جماعت متشکل آمده است؛ این کلمه از «امّ» به معنی قصد است. راغب در مفردات گوید: امّت هر جماعتی است که یک چیز، آن‌ها را متحد کند. مانند: دین یا زبان یا مکان مثلاً: در آیه‌ی «قالَ ادْخُلُوا فِی اُمَمٍ قَدْ» وجه مشترک شرک و کفر است.
• این کلمه در نهج البلاغه پیوسته در معنی فوق به کار رفته است.

۲ - کاربردها



در میان خطبه‌ها و نامه‌های نهج البلاغه حضرت امیر (علیه‌السلام) در مواردی از کلمه استفاده نموده است که عبارتند از:

۲.۱ - عهدنامه مالک اشتر


آن حضرت (علیه‌السلام) در فرمان مالک چنین فرموده است: «فانّی سمعت رسول الله صلی اللّه علیه و آله و سلّم یقول فی غیر موطن: «لن تقدّس امّة لا یؤخذ للضعیف فیها حقّه من القوی غیر متتعتع؛ هرگز پاک نشود امّتی که حق ضعیف در آن بدون زحمت از قوی گرفته نشود.»

۲.۲ - اهل بیت پیامبر


و در رابطه با اهل بیت (علیهم‌السّلام) می‌فرماید: «لا یقاس بآل محمد (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم) من هذه الامّة احد؛ کسی از امّت اسلامی به آل محّمد (علیهم‌السّلام) قیاس نمی‌شود.»

۲.۳ - معرفی لشکر ابلیس


امام (علیه‌السلام) در بیانی دیگر درباره‌ی ابلیس فرموده‌اند: «فان له من کل امّة جنودا و اعوانا و رجلا و فرسانا؛ برای شیطان از هر امتی لشکریان و یاران و پیادگان و سواران است.» یعنی فریبکاران هر امت یاران شیطانند، مرا از پیادگان و سواران چنان‌که در قرآن مجید نیز آمده، ظاهرا آن‌هایی هستند که تند یا کند فریب می‌دهند.

۲.۴ - اظهار گلایه از امّت نبوی


و بعد از دفن فاطمه (علیهاالسّلام) خطاب به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین فرمود: «و ستنّبئک ابنتک بتضافر امتّک علی هضمها؛ به زودی دخترت به تو خبر می‌دهد از اجتماع امت تو به ظلم او.» معلوم است که امام (علیه‌السلام) از ظلم امّت می‌نالد.
• جمع امّة، امم است چنان‌که آن حضرت فرموده است: «و لقد اصبحت الامم تخاف ظلم رعاتها و اصبحت اخاف ظلم رعیّتی؛ امت‌ها همه از ظلم حاکمان خود می‌ترسند ولی من در حدّی قرار گرفته‌ام که از ظلم رعیّت خود می‌ترسم.»

۳ - پانویس


 
۱. راغب اصفهانی، أبو القاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۸۷، دمشق و بیروت، دار القلم، الدار الشامیة، چ اول، ۱۴۱۲.    
۲. اعراف/سوره۷، آیه۳۸.    
۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۳۹، نامه۵۳.    
۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷، خطبه۲.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۹، خطبه۱۹۲.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۲۰، خطبه۲۰۲.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۴۱، خطبه۹۷.    


۴ - منبع


قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «امّه»، ص۷۶-۷۷.    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.